U xơ tử cung là bệnh thường gặp ở phụ nữ trong độ tuổi sinh sản. Dù lành tính nhưng các khối u vẫn có thể gây ra chảy máu nặng, cần can thiệp y khoa.

U xơ tử cung là gì?

U xơ tử cung là các u cơ hình thành bên trong tử cung và chúng hiếm khi biến thành ung thư, thường xuất hiện ở phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ, từ 30-40 tuổi.

U xơ có nhiều kích thước và hình dạng khác nhau. Chúng có thể hình thành trong tử cung, thành tử cung hoặc bề mặt tử cung, một số còn có kết nối với tử cung thông qua cuống.

Một số u xơ rất nhỏ đến nỗi bác sĩ không thể nhìn thấy bằng mắt thường khi siêu âm. Một số khác dính chùm với nhau ảnh hưởng tới kích thước và hình dạng của tử cung.

Các khối u xơ có thể làm biến dạng tử cung. Ảnh minh họa: Getty Images

Các dấu hiệu của u xơ tử cung

Các triệu chứng của u xơ tử cung còn tùy thuộc vào số lượng u xơ, vị trí và kích thước của chúng. Chẳng hạn, u xơ dưới niêm mạc có thể dẫn tới máu kinh ra nhiều và khó thụ thai.
Nếu u xơ rất nhỏ và bạn đang trong giai đoạn mãn kinh, bạn có thể không xuất hiện biểu hiện gì. Đó là vì lúc này 2 hormone kích thích u xơ là estrogen và progesterone đều đã sụt giảm.

Các dấu hiệu khác của u xơ bao gồm:

– Chảy máu nhiều trong kỳ kinh, bao gồm cả cục máu đông
– Đau vùng xương chậu hoặc lưng dưới
– Đau nhiều trong kỳ kinh
– Kinh nguyệt kéo dài
– Đi tiểu nhiều
– Đau khi giao hợp
– Đầy bụng, tức bụng dưới
– Bụng sưng hoặc phình bụng

Đau bụng là một dấu hiệu u xơ

Nguyên nhân gây u xơ tử cung

Các chuyên gia chưa xác định được chính xác nguyên nhân gây u xơ, nhưng hormone và yếu tố di truyền có thể là thủ phạm.

♦ Hormone: Estrogen và progesterone là 2 hormone khiến niêm mạc tử cung dày lên mỗi tháng trong kỳ kinh. Chúng cũng ảnh hưởng tới việc hình thành và phát triển u xơ. Khi việc sản xuất hormone chậm lại trong thời kỳ mãn kinh, u xơ cũng teo đi.

♦ Gene: Các nhà khoa học đã tìm thấy sự bất thường về gene giữa u xơ và các tế bào bình thường trong tử cung.

♦ Tiền sử gia đình: Nếu có mẹ hoặc chị bị u xơ tử cung, thì khả năng bạn cũng bị.

♦ Các yếu tố tăng trưởng khác: Các hoạt chất trong cơ thể tham giá qua trình bảo trì mô, chẳng hạn yếu tố tăng trưởng giống insulin, có thể là nguyên nhân hình thành u xơ.

♦ Ma trận ngoại bào (ECM): Ma trận này khiến các tế bào dính lại với nhau. Khối u xơ có nhiều ECM hơn tế bào bình thường. ECM cũng giữ lại các yếu tố tăng trưởng và khiến tế bào thay đổi.

Các yếu tố khác ảnh hưởng tới sự hình thành u xơ bao gồm: tuổi tác, sử dụng thuốc tránh thai, thiếu hụt vitamin D, tiêu thụ quá nhiều thịt đỏ và cà phê mà thiếu rau xanh, trái cây hoặc sữa. Phụ nữ có kinh sớm cũng dễ xuất hiện u xơ.

Ai có nguy cơ cao mắc phải u xơ tử cung?

Tất cả phụ nữ đều có thể gặp u xơ tử cung và nguy cơ này tăng lên theo độ tuổi cho tới khi bước vào thời kỳ mãn kinh. Tuy nhiên, nguy cơ mắc phải tình trạng này sẽ tăng lên nếu bạn thuộc một trong các nhóm sau đây:

• Tiền sử gia đình có thành viên đã từng mắc u xơ tử cung
• Phụ nữ béo phì
• Phụ nữ chưa từng sinh đẻ
• Có kinh lần đầu sớm trước 12 tuổi

U xơ tử cung có nên uống sữa đậu nành?

U xơ tử cung có nên uống sữa đậu nành?

Một vài nghiên cứu từ năm 2010-2018 kết luận rằng, những phụ nữ thường xuyên ăn đậu nành từ thời thơ ấu đến khi trưởng thành thì khả năng hình thành u xơ sẽ cao hơn, đặc biệt trong giai đoạn tiền mãn kinh.

Tuy nhiên, nếu bạn chỉ thỉnh thoảng mới ăn đậu nành hoặc uống sữa đậu nành thì không thể xem đây là tác nhân gây u xơ được.

Uống thuốc trị u xơ tử cung không cần phẫu thuật

Có nhiều cách điều trị u xơ. Tùy thuộc và độ tuổi, triệu chứng, vị trí u xơ và nhu cầu mang thai trong tương lai mà bác sĩ sẽ chọn cách phù hợp.

♦ Quan sát: Nếu bạn chỉ có triệu chứng nhẹ hoặc không triệu chứng, bác sĩ sẽ yêu cầu bạn theo dõi. U xơ không phải ung thư, chúng có thể phát triển chậm hoặc không phát triển, tự động teo lại sau giai đoạn mãn kinh.

♦ Uống thuốc: Thuốc có thể giúp u xơ teo lại, giảm đau và chảy máu. Thuốc tránh thai có thể giúp giảm chảy máu. Ibuprofen và paracetamol giúp giảm đau. Viên bổ sung sắt và vitamin cung cấp năng lượng, bù đắp tình trạng thiếu máu.

♦ Oriahnn: Đây là một loại thuốc được FDA (Cục quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ) chứng nhận, giúp giảm tình trạng chảy máu nặng đến 50%.

♦ Chất chủ vận hormone giải phóng gonadotropin (GnRH): Chất này giúp cơ thể bước vào giai đoạn mãn kinh tạm thời nhờ chặn đứng estrogen và progesterone. Cách này giúp làm teo u xơ. Bác sĩ có thể chọn cách này trước khi bạn bước vào phẫu thuật.

♦ Dụng cụ tử cung chứa progestin (IUD) có thể được đưa vào tử cung, giúp kiểm soát máu chảy và ngăn ngừa mang thai.

♦ Thuốc cầm máu axit Tranexamic (Cyklokapron, Lysteda): thuốc này không chứa hormone, bạn uống vào ngày chảy máu nặng để giảm triệu chứng.

IUD chứa progestin đưa vào tử cung. Ảnh minh họa: medicalnewstoday

Các hình thức mổ u xơ tử cung

Nếu xuất hiện triệu chứng trung bình hoặc nặng, bạn có thể phải tiến hành phẫu thuật. Các lựa chọn bao gồm:

♦ Cắt bỏ u xơ: Cách này giúp loại bỏ u xơ mà vẫn để lại các mô khỏe mạnh. Đây là lựa chọn tốt nhất nếu bạn muốn mang thai trong tương lại. Có hai hình thức cắt bỏ u xơ là nội soi hoặc rạch ổ bụng. Khoảng 80-90% phụ nữ thực hiện thủ thuật này. Khối u cũ sẽ không tái lại sau phẫu thuật, nhưng bạn vẫn có thể xuất hiện khối u mới. 33% phụ nữ phải tiếp tục phẫu thuật lần thứ 2 sau 5 năm.

♦ Cắt bỏ nội mạc tử cung: Bác sĩ có thể dùng tia laser, phẫu tích bằng điện, bóng nước nóng, chất lỏng nóng, làm đông, sóng vô tuyến, năng lượng vi sóng để cắt bỏ nội mạc tử cung. Sau phẫu thuật này, bạn sẽ ngừng kinh nguyệt và không thể mang thai.

♦ Thuyên tắc mạch u xơ tử cung (UFE) hoặc nút mạch u xơ tử cung (UAE). Bác sĩ chặn máu truyền đến khối u bằng cách bơm gel hoặc hạt nhựa đến các mạch máu gần đó, ngăn máu đến nuôi khối u. Cách này khiến khối u teo lại.

♦ Cắt bỏ tử cung: Đây là cách giúp loại bỏ u xơ hoàn toàn. Đây là phẫu thuật lớn, được tiến hành bằng hình thức nội soi hoặc rạch bụng.

Phương pháp rạch bụng thường để lại sẹo và mất 2-8 tuần để hồi phục.

Cắt bỏ tử cung trong trường hợp bạn không còn nhu cầu mang thai. Ảnh minh họa: semanticscholar

Một số rủi ro phát sinh sau khi mổ u xơ tử cung

Một số phụ nữ không xuất hiện vấn đề gì nhưng số khác có thể bị sốt (nhẹ) sau phẫu thuật.

Một số biến chứng hiếm gặp khác bao gồm:

• Nhiễm trùng
• Cục máu đông ở chân hoặc phổi
• Hình thành mô sẹo (mô kết dính) gây đau xương chậu và vô sinh
• Các cơ quan khác bị tổn thương, chẳng hạn bàng quang hoặc ruột
• Vẫn tiếp tục chảy máu âm đạo nặng, kéo thể kéo dài từ 4-6 tuần sau khi bị cắt tử cung
• Thuốc mê có thể gây tác dụng phụ
• Mất máu nhiều dẫn đến phải truyền máu.

Chế độ chăm sóc và kiêng ăn sau khi mổ u xơ tử cung

♦ Vệ sinh vùng kín sạch sẽ: Dùng dung dịch vệ sinh rửa bên ngoài ngày 2 lần để giảm khuẩn, giảm nấm (nên mua loại do bác sĩ giới thiệu). Cứ 4 tiếng phải thay băng vệ sinh. Tuyệt đối không thụt rửa âm đạo.

♦ Mổ u xơ tử cung nên ăn gì? Bạn cần uống 2,5-3 lít nước mỗi ngày. Chọn thức ăn loãng mềm như cháo và súp. Bổ sung thêm cá hồi, cá ngừ, các loại hạt (vừng, lạc, hạnh nhân…) để giảm viêm. Ăn nhiều ngũ cốc và rau củ quả tươi như cam, bưởi, lê, táo, nước ép cà chua…

♦ U xơ cổ tử cung kiêng ăn gì? Không ăn thịt đỏ dễ khiến khối u phát triển, hại dạ dày, gây táo bón, đại tiện khó khăn làm tổn thương vết mổ. Kiêng cà phê, rượu bia, khói thuốc lá. Kiêng các món dễ gây dị ứng thư bò, gà, tôm, cua, nhộng tằm… để tránh ngứa và viêm vết mổ.

♦ Vận động sau mổ: 2-3 ngày sau mổ, người bệnh cần đi lại nhẹ nhàng để tránh dính ruột. 1 tuần sau là đi được bình thường nhưng vẫn phải nhẹ nhàng.

♦ Kiêng quan hệ từ 6-8 tuần.

U xơ tử cung có nguy hiểm không?

Như đã nói ở trên, u này không phải là ung thư nên không nguy hiểm, tuy nhiên chúng có thể gây khó chịu và dẫn tới các biến chứng như thiếu máu, mệt mỏi do chảy máu kinh nhiều. Tuy nhiên, bệnh nhân cũng hiếm khi phải truyền máu.

U xơ tử cung có mang thai được không?

U xơ thường không ảnh hưởng tới cơ hội thụ thai

Ảnh hưởng của u xơ tử cung tới khả năng thụ thai phụ thuộc vào vị trí, kích thước và số lượng u xơ. Nhìn chung, bản thân u xơ tử cung gây ra tình trạng rối loạn kinh nguyệt, đau bụng, rong kinh, rong huyết, có máu cục, thiếu máu, đau khi giao hợp, ảnh hưởng tới sức khỏe và đời sống tình dục của chị em.

Sự phát triển của u xơ làm thay đổi lớp nội mạc tử cung dẫn đến trứng đã thụ tinh gặp khó khăn khi làm tổ và phát triển trong lòng tử cung. Hoặc u xơ kích thước lớn ở cổ tử cung hoặc vòi tử cung là nguyên nhân cản trở tinh trùng gặp trứng để thụ tinh.

Ngay cả khi đã có thai, u xơ tử cung vẫn có thể gây sảy thai do lớp nội mạc tử cung phát triển bất thường, mất cân bằng nội tiết, tử cung co giãn kém, kích thích co bóp tử cung. Các khối u kích thước lớn sẽ chèn ép bào thai dẫn đến sinh non, vỡ ối sớm, ngôi thai bất thường, nhau tiền đạo… Do đó, phụ nữ mang thai có u xơ tử cung luôn cần được theo dõi sát sao và cẩn thận để tránh biến chứng nguy hiểm cho cả mẹ và con.

Ngăn ngừa u xơ tử cung

U xơ không thể ngăn ngừa, nhưng một số nghiên cứu cho thấy chế độ ăn uống nhiều đường có thể khiến phụ nữ dễ mắc u xơ.

Ngược lại, ăn nhiều hoa quả tươi và rau thuộc họ cải như bông cải xanh, bắp cải, súp lơ, cải rổ, lá củ cải có thể giúp giảm nguy cơ u xơ. Các loại rau họ cải rất giàu bera-carotene, folate, vitamin C, E, K và nhiều khoáng chất khác.

Tập thể dục thường xuyên, không để thừa cân cũng giúp giảm nguy cơ mắc bệnh. Do đó bạn hãy tuân theo một lối sống lành mạnh để ngăn ngừa u xơ và tăng cơ hội thụ thai của mình nhé.

Xuân Thảo